الجديد

الإصلاح في وجهيه الزمني والتاريخي

د.خالد شوكات

ثمّةَ حديث شريف يروق المصلحين، فقد روي عن رسول الله (ص) قوله” إذا قامت الساعة وفيّ يد أحدكم فسيلة فليغرسها”، والفسيلة هي بذرة النخل أو شتلته، ومن معاني الحديث في رأيي أن الإنسان مكلّف بالإصلاح حتى آخر رمق في حياته، وليس في قيامه بوظيفته الاصلاحية هذه شرط الاستفادة الشخصية أو المباشرة منها، أي أن يشهد قطف ثمارها، فهو ملزم بالغراسة حتى تأكل الأجيال المطلقة من ثمره إن بارك الله في زرعه. والمصلحون بشر كسائر البشر، يعيشون لحظات ضعف ويأس وإحباط، بل إن الأنبياء والرسل عليهم السلام، قد عاشوا رغم تأييد الوحي لهم لحظات الضعف والانكسار هذه، قامت الكتب السماوية ومن بينها القرآن الكريم بتوثيقها من باب العظة والاعتبار.

ألم يطلب موسى (ع) أن يريه ربّه كيف يحيي الموتى، وكذا ظنّ محمد (ص) أن ربه قد تخلَّى عنه فخاطبه بقوله تعالى “ما ودّعك ربّك وما قلى..”، وهكذا نرى أن غالبية هؤلاء قد تحمّلوا عنت الرسالات ونتاج أعمالهم موجهة إلى التاريخ في مساره المطلق، أكثر مما هي موجهة إلى زمانهم في معناه المحدّد والمؤقت. والمصلح إن فقد بوصلة التاريخ ارتبك، وربمّا يئس وابتأس وأحبط واعتزل الناس، فأذية النّاس للمصلحين كبيرة، ذلك أن المصلحين غالباً ما تحدثوا بلغة سابقة لأوانهم صادمة للسائد الراسخ من الأعراف والأفكار في مجتمعاتهم، ولهذا نقرأ في أشعار أبو القاسم الشابي شاعر الخضراء الخالد ذلك الإحساس بالمرارة من خذلان العامة واستسلامهم وسبابتهم وركونهم إلى الذل والهوان،

ونقرأ في سيرة الحدّاد العملية ذلك الانسحاب الذي قاده إلى الموت كمداً جراء أذية النّاس التي فاقت كل حدّ، هؤلاء الذين سيعودون في غضون عقود قليلة إلى اعتناق ذات الأفكار التي ضجّوا منها، وإعلاء كتابه الذي ذبح لأجله إلى مصاف الكتب الوطنية المقدّسة. لقد تحدّث المفكر المصري والعربي الإسلامي الكبير الدكتور حسن حنفي عن “الدورة الحضارية” في قراءته لتاريخ العلاقة بين الشرق والغرب، مقدَّما نظريته السباعية، في أن الحضارة والتقدّم دولة بين العالم العربي الاسلامي والعالم الغربي الأوربي والأمريكي، وأن الدورة تستغرق سبعة قرون، جولة لنا وجولة علينا، وليست نظرية حنفي إلا واحدة من نظريات كثر ما فتئ المفكرون المولعون بالتحقيب التاريخي والديالكتيك يقدمونها، من العلّامة ابن خلدون رضي الله عنه إلى فرانسيس فوكوياما الذي قال بنهاية التاريخ قبل أن يتراجع لاحقا،

والفكرة المستخلصة أن المصلح مطالب بالمضي في عمله الإصلاحي من أحل خير وطنه وأمته والانسانية بصرف النظر عن موقعه الزمني في المسار التاريخي الطويل، فقد يكون هذا الموقع وسطيا في منتصف الطريق، أو في مبتدئه حتّى، فيظهر المشهد له شاقّا وضبابيا، وكأنه قابض على الجمر، فينتكس ويتراجع وذاك ما يجب أن يحذره وأن لا يقع في شراكه.

إن النضال من أجل الحرّية والديمقراطية هو جزأ لا يتجزأ من هذه الوظيفة الإصلاحية، والتقدير الأرجح عقلا أننا في منتصف الرحلة بهذا المعنى التاريخي المشار إليه، فقد ثبت أن التحوّل الديمقراطي مثلاً، ليس مجرّد انقلاب سياسي أو تغيير قانوني ودستوري أو حتّى انتفاضة شعبية لم يتوقّع حصولها، فها أن قطاعاً واسعا من أولئك الذين ابتهجوا لانطلاق مسار الانتقال الديمقراطي وانخرطوا في حلقاته الأولى، ينقلبون عليه مظهرين حنينهم للاستبداد ودعوتهم للحكم الفردي ومساندتهم للخطاب الفاشي والشعبوي،

بل إن بعضهم لا يستنكف المناداة لانقلاب عسكري، وهو ما قد يقع على قلوب المصلحين فاجعة وحيرة، كيف لنضالات عقود وتضحيات سنوات جمر وجحيم ودماء الشهداء الذين سقطوا ظاهرا وباطنا، في ميادين المواجهة أو في سجون الجلّادين، أن تذهب هباء وتضيع في مناورات السماسرة والأفّاقين والمدّعين، وبسبب ألاعيب ساسة الصدفة الرخيصة وجنود المصلحة الضيقة،

وليس الأمر في سجلات التاريخ وتجارب مكره بغريب، ولكن الثابت أن لا شيء يضيع وأن التاريخ شبيه بالنيل في مجراه من الجنوب إلى الشمال، وأنه قد يرتد أو ينكسر ولكنه يواصل تقدّمه إلى الأمام. يمتلئ القلب قيحاً أحياناً، من سوء فهم العامة ومن خذلان المصلحين، إذ ترى رجلا مصلحا كبيرا مثل خير الدين مهزوما أمام فاسد مثل مصطفى بن اسماعيل، وإذ ترى كيف انتهى مصلحون مَرُّوا بالحكم مثل أحمد بن صالح أو محمد مزالي، وكيف انتهوا إلى السجون أو المنافي جرّاء إخلاصهم لوطنهم وإصرارهم على المضي في الاصلاح، وكيف ألّب عليهم العوام الذين جرى التلاعب بعقولهم وعبّئوا ضد مصالحهم، وكيف قلبت في نظر الناس حقيقتهم من مصلحين إلى مفسدين، وهذه سير متكررة لجميع من تصدَّى للإصلاح تقريبا وإلى يومنا هذا ما يزالون يفعلون، قلّة من بينهم فقط جنوا ثمار ما حصدوا في حياتهم، أمّا أغلب ثمار غرس المصلحين فلمن سيأتي من بعدهم، وحسبهم عند الله ومن سيأخذ الأمانة عنهم أنهم كانوا مصلحين.

موقع " التونسيون " .. العالم من تونس [كل المقالات]

Comments

Be the first to comment on this article

اترك تعليقاً

لن يتم نشر عنوان بريدك الإلكتروني. الحقول الإلزامية مشار إليها بـ *

deneme bonusu veren siteler deneme bonusu
hentai anime sex von teenager auf xvix.eu
tovuti mtandaoni yenye picha za xx na ngono ya watu wa rangi tofauti kati ya mwanamume mweusi na mwanamke mweupe
tovuti bure mtandaoni na video za ngono amateur na hardcore ngono
ilmainen sivusto verkossa englanti hentai fetish seksivideolla ja intohimoisella pillua nuolemalla
สาวเอเชียออกเดทออนไลน์และร่วมเพศในป่าบนเว็บไซต์ลามกที่ดีที่สุด teensexonline.com
online site of dr doe porn video where the big tits doctor get fucked deep in mouth and pussy
most hardcore amateur interracial sex videos with women that get drilled deep in ass and pussy
noe som gir en fantastisk blow job fanget
bure ngono tovuti ngono na Interracial Porn Video Kwa Kura ya kutomba Horny
ฟรีผู้หญิงออกเดทออนไลน์เพื่อร่วมเพศทางปากและมีเพศสัมพันธ์ทางปากเช่นเดียวกับการอมลึกคอหอย
trang web hẹn hò trực tuyến nơi người đàn ông trưởng thành đụ cô gái còn trinh trong âm hộ ướt át và chặt chẽ của cô ấy
enjoy the most exciting amateur blowjob deepthroat with balls licking and rimming
Acıbadem evden eve nakliyat, Acıbadem Nakliyat
Bahçeşehir evden eve nakliyat, Bahçeşehir Nakliyat
Evden eve nakliyat, Nakliyat, İstanbul evden eve nakliyat, nakliyat firmaları, nakliye
Şehirler arası nakliyat, Şehirlerarası evden eve nakliyat
evden eve nakliyat ücretleri
evden eve nakliyat ücretleri
eşya depolama uluslararası evden eve nakliyat

istanbul izmir şehirler arası evden eve nakliyat

istanbul izmir evden eve nakliyat

istanbul bodrum evden eve nakliyat

istanbul fetihye evden eve nakliyat

bodrum evden eve nakliyat

istanbul izmir şehirler arası evden eve nakliyat

istanbul izmir evden eve nakliyat

istanbul bodrum evden eve nakliyat

istanbul fetihye evden eve nakliyat

bodrum evden eve nakliyat

uluslararası eşya taşımacılığı uluslararası eşya taşımacılığı eşya depolama yurtdışı kargo uluslararası evden eve nakliyat istanbul ev depolama ev eşyası depolama uluslararası ev taşıma uluslararası evden eve nakliyat uluslararası nakliyat
bursa escort gorukle escort
deneme bonusu deneme bonusu veren siteler
İstanbul İzmir nakliyat İstanbul İzmir evden eve nakliyat ümraniye evden eve nakliyat ümraniye nakliyat kağıthane evden eve nakliyat kağıthane nakliyat çekmeköy nakliyat çekmeköy evden eve nakliyat
deneme bonusu veren siteler deneme bonusu
ankara escort
akü servis akumyolda.comakücü akumyoldaakumyolda.comakumyolda.com akücü
ingilizceturkce.gen.tr
TranslateDict.com is a online platform that specializes in free translation, helping visitors to translate to English from a wide variety of languages.translatedicttranslatedict.com
Free Spanish to English translation services are available at spanishenglish.com to help you understand and communicate in both languages. spanishenglish.com
şehirler arası nakliyat manisa şehirler arası nakliyat şehirler arası nakliyat şehirler arası nakliyat şehirler arası nakliyat profesyonel evden eve nakliyat ofis taşıma sigortalı evden eve nakliyat istanbul evden eve nakliyat
kazansana
Şehirler arası nakliyat
unblocked games io games
evden eve nakliyat fiyatları İstanbul evden eve nakliyat
evden eve nakliyat nakliye şirketi
Sarıyer Evden Eve Nakliyat Şişli Evden Eve Nakliyat İstanbul İzmir Nakliyat, İstanbul İzmir Evden Eve Nakliyat İstanbul İzmir Evden Eve Nakliyat Kağıthane Evden Eve Nakliyat Ümraniye Evden Eve Nakliyat Çekmeköy Evden Eve Nakliyat
https://www.fapjunk.com https://pornohit.net
https://www.fapjunk.com https://pornohit.net
Başakşehir Evden Eve Nakliyat Şişli Evden Eve Nakliyat Göztepe Evden Eve Nakliyat Bakırköy Evden Eve Nakliyat Sancaktepe Evden Eve Nakliyat Mecidiyeköy Evden Eve Nakliyat Fatih Evden Eve Nakliyat Bahçeşehir Evden Eve Nakliyat Esenler Evden Eve Nakliyat İstanbul Evden Eve Nakliyat
london escorts
şehirler arası nakliyat manisa şehirler arası nakliyat Çanakkale şehirler arası nakliyat Balıkesir şehirler arası nakliyat şehirler arası nakliyat şehirler arası nakliyat Tuzcuoğlu nakliyat
evden eve nakliyat istanbul
istanbul evden eve nakliyat Eşya depolama Ev depolama
evden eve nakliyat
İzmir Şehirler Arası Nakliyat Manisa Şehirler Arası Nakliyat Çanakkale Şehirler Arası Nakliyat Balıkesir Şehirler Arası Nakliyat Şehirler Arası Nakliyat
Spanish to English translation is the process of converting written or spoken content from the Spanish language into the English language. With Spanish being one of the most widely spoken languages in the world, the need for accurate and efficient translation services is essential. Spanish to English translation plays a crucial role in various domains, including business, education, travel, literature, and more. Skilled translators proficient in both Spanish and English are required to ensure accurate and culturally appropriate translations. They must possess a deep understanding of both languages' grammar, syntax, idioms, and cultural nuances to convey the original meaning and intent of the source content effectively. Quality Spanish to English translation services help bridge the language barrier and facilitate effective communication between Spanish-speaking individuals and English-speaking audiences.spanishenglish.com
^ TOP